Кешеләр яшь белән ми функцияләренең кимүе ачыклана. 20-49 яшьлек кешеләр арасында күпчелек хәтер югалганда яки онытучанлыкта когнитив функцияләрнең кимүен сизә башлый. 50-59 яшьлек кешеләрдә когнитив функцияләрнең кимүен еш кына хәтерләре сизелерлек кими башлагач аңлыйлар.
Баш мие функциясен яхшырту юлларын өйрәнгәндә, төрле яшь төркемнәре төрле аспектларга игътибар итәләр. 20-29 яшьлек кешеләр, гадәттә, баш мие эшчәнлеген яхшырту өчен йокыны яхшыртуга игътибар итәләр (44,7%), ә 30-39 яшьлек кешеләр арыганлыкны киметү белән күбрәк кызыксыналар (47,5%). 40-59 яшьлекләр өчен игътибарны яхшырту баш мие функциясен яхшырту өчен төп фактор булып санала (40-49 яшь: 44%, 50-59 яшь: 43,4%).
Япониянең ми сәламәтлеге базарындагы популяр ингредиентлар
Сәламәт яшәү рәвешенә омтылуның глобаль тенденциясенә туры китереп, Япониянең функциональ азык-төлек базары сәламәтлекнең билгеле бер проблемаларын чишү юлларына аеруча басым ясый, ми сәламәтлеге мөһим игътибар үзәгендә тора. 2024 елның 11 декабренә Япониядә 1012 функциональ азык-төлек теркәлгән (рәсми мәгълүматлар буенча), шуларның 79ы ми сәламәтлеге белән бәйле. Алар арасында GABA иң еш кулланыла торган ингредиент булган, аннан соңлютеин/зеаксантин, гинкго яфрагы экстракты (флавоноидлар, терпеноидлар),DHA, Bifidobacterium MCC1274, Portulaca oleracea сапониннары, паклитаксел, имидазолидин пептидлары,PQQһәм эрготионеин.
1. ГАБА
GABA (γ-аминобутир кислотасы) - 1949 елда Стюард һәм аның хезмәттәшләре тарафыннан бәрәңге тамырлары тукымаларында беренче тапкыр ачыкланган протеиноген булмаган аминокислота. 1950 елда Робертс һ.б. имезүчеләрнең миендә GABA ачыкладылар, ул глутамат декарбоксилаза белән катализланган глутамат яки аның тозларының кире кайтмас α-декарбоксиллануы аша барлыкка килде.
GABA - имезүчеләрнең нерв системасында киң таралган мөһим нейротрансмиттер. Аның төп функциясе - нейрон сигналлары тапшыруын тоткарлау юлы белән нейроннарның кузгалучанлыгын киметү. Баш миендә GABA ярдәмендә ингибитор нейротрансмиссия һәм глутамат ярдәмендә кузгату нейротрансмиссиясе арасындагы баланс күзәнәк мембранасы тотрыклылыгын һәм нормаль нейрон функциясен саклап калу өчен бик мөһим.
Тикшеренүләр күрсәткәнчә, GABA нейродегенератив үзгәрешләрне тоткарлый һәм хәтер һәм когнитив функцияләрне яхшырта ала. Хайваннарда үткәрелгән тикшеренүләр GABA когнитив кимүе булган тычканнарда озак вакытлы хәтерне яхшырта һәм нейроэндокрин PC-12 күзәнәкләренең пролиферациясенә ярдәм итә дип фаразлый. Клиник сынауларда GABAның сыворотка миеннән алынган нейротрофик фактор (BDNF) дәрәҗәсен арттыруы һәм урта яшьтәге хатын-кызларда деменция һәм Альцгеймер авыруы куркынычын киметүе күрсәтелгән.
Моннан тыш, GABA кәефкә, стресска, арыганлыкка һәм йокыга уңай йогынты ясый. Тикшеренүләр күрсәткәнчә, GABA һәм L-теанин катнашмасы йокы латентлыгын киметә, йокы озынлыгын арттыра һәм GABA һәм глутамат GluN1 рецептор субберәмлекләре экспрессиясен арттыра ала.
2. Лютеин/Зеаксантин
Лютеинсигез изопрен калдыгыннан торган кислородлы каротиноид, тугыз икеләтә бәйләнешне үз эченә алган туендырылмаган полиен, ул билгеле бер дулкын озынлыкларында яктылыкны сеңдерә һәм чыгара, аңа уникаль төс үзенчәлекләре бирә.Зеаксантинлютеинның изомеры, боҗрадагы икеләтә бәйләнешнең урнашуы белән аерылып тора.
Лютеин һәм зеаксантинкүз челтәрендәге төп пигментлар. Лютеин, нигездә, периферик челтәрдә, ә зеаксантин үзәк макулада тупланган. Саклау эффектларылютеин һәм зеаксантинкүзләр өчен чаралар күрү сәләтен яхшыртуны, яшькә бәйле макуляр дегенерацияне (AMD), катарактаны, глаукоманы булдырмауны һәм вакытыннан алда туган балаларда ретинопатияне профилактикалауны үз эченә ала.
2017 елда Джорджия университеты тикшеренүчеләре шуны ачыкладыларлютеин һәм зеаксантинөлкән яшьтәге кешеләрнең ми сәламәтлегенә уңай йогынты ясый. Тикшеренү күрсәткәнчә, югарырак дәрәҗәдәге катнашучыларлютеин һәм зеаксантинсүз парларын искә төшерү бурычларын башкарганда ми активлыгы түбәнрәк булган, бу нейрон нәтиҗәлелегенең югарырак булуын күрсәтә.
Моннан тыш, бер тикшеренүдә Omeo'дан алынган лютеин өстәмәсе булган Lutemax 2020, нейрон пластикалыгы өчен мөһим булган, нейроннарның үсеше һәм дифференциациясе өчен мөһим булган, өйрәнү, хәтер һәм когнитив функцияләрне яхшырту белән бәйле BDNF (мидән алынган нейротрофик фактор) дәрәҗәсен сизелерлек арттырганы хәбәр ителде.
(Лютеин һәм зеаксантинның структураль формулалары)
3. Гинкго яфрагы экстракты (флавоноидлар, терпеноидлар)
Гинкго билобаГинкго гаиләсендә бердәнбер исән калган төр, еш кына "тере казылма" дип атала. Аның яфраклары һәм орлыклары фармакологик тикшеренүләрдә еш кулланыла һәм дөнья күләмендә иң киң кулланыла торган табигый даруларның берсе. Гинкго яфрагы экстрактының актив матдәләре, нигездә, флавоноидлар һәм терпеноидлар, алар липидларны киметүгә ярдәм итү, антиоксидант йогынты ясау, хәтерне яхшырту, күзләрнең аруын киметү һәм бавырның химик зыяныннан саклау кебек үзлекләргә ия.
Бөтендөнья сәламәтлек саклау оешмасының дару үсемлекләре турындагы монографиясендә стандартлаштырылган дип күрсәтелгәнгинкгоЯфрак экстрактларында 22-27% флавоноид гликозидлары һәм 5-7% терпеноидлар булырга тиеш, гинкго кислотасы күләме 5 мг/кг дан ким булырга тиеш. Япониядә Сәламәтлек һәм Туклану Азык-төлек Ассоциациясе гинкго яфрагы экстрактлары өчен сыйфат стандартларын билгеләде, флавоноид гликозидлары күләме кимендә 24%, терпеноидлар күләме кимендә 6% булырга тиеш, гинкго кислотасы 5 ppm дан ким булмаска тиеш. Олылар өчен тәкъдим ителгән көнлек куллану күләме 60-240 мг арасында.
Тикшеренүләр күрсәткәнчә, плацебо белән чагыштырганда, стандартлаштырылган гинкго яфрагы экстрактыны озак вакыт куллану кайбер когнитив функцияләрне, шул исәптән хәтер төгәллеген һәм хөкем итү сәләтен сизелерлек яхшырта ала. Моннан тыш, гинкго экстракты ми кан әйләнешен һәм эшчәнлеген яхшырта дип хәбәр ителә.
4. DHA
DHA(докозагексаеной кислотасы) - омега-3 озын чылбырлы политуендырылмаган май кислотасы (PUFA). Ул диңгез продуктларында һәм алардан ясалган продуктларда, бигрәк тә майлы балыкта күп, алар 100 граммга 0,68-1,3 грамм DHA бирә. Йомырка һәм ит кебек хайваннардан алынган ризыкларда DHA азрак күләмдә була. Моннан тыш, кеше күкрәк сөтендә һәм башка имезүчеләр сөтендә дә DHA бар. 65 тикшеренү барышында 2400 дән артык хатын-кызда үткәрелгән тикшеренүләр күрсәткәнчә, ана сөтендә DHAның уртача концентрациясе гомуми май кислотасы авырлыгының 0,32% тәшкил итә, 0,06% тан 1,4% ка кадәр, яр буе популяцияләрендә ана сөтендә DHA концентрациясе иң югары.
DHA ми үсеше, функциясе һәм авырулар белән бәйле. Киң тикшеренүләр шуны күрсәтәDHAнейротрансмиссияне, нейроннар үсешен, синаптик пластиклыкны һәм нейротрансмиттерлар бүленеп чыгуны көчәйтә ала. 15 рандомизацияләнгән контроль сынауның мета-анализы күрсәткәнчә, көн саен уртача 580 мг DHA кабул итү сәламәт өлкәннәрдә (18-90 яшь) һәм җиңел когнитив бозылулары булган кешеләрдә эпизодик хәтерне сизелерлек яхшырта.
DHAның тәэсир итү механизмнары түбәндәгеләрне үз эченә ала: 1) n-3/n-6 PUFA нисбәтен торгызу; 2) M1 микроглиаль күзәнәкләренең артык активлашуы аркасында яшь белән бәйле нейроялкынсынуны тоткарлау; 3) C3 һәм S100B кебек A1 маркерларын киметү юлы белән A1 астроцит фенотипын бастыру; 4) баш миеннән алынган нейротрофик фактор белән бәйле киназа В сигналын үзгәртмичә, proBDNF/p75 сигнал юлын нәтиҗәле тоткарлау; һәм 5) фосфатидилсерин дәрәҗәсен арттыру юлы белән нейроннарның яшәүчәнлеген стимуллаштыру, бу протеин киназа В (Akt) мембранасының транслокациясен һәм активлашуын җиңеләйтә.
5. Бифидобактерия MCC1274
Эчәклек, еш кына "икенче ми" дип атала, ми белән мөһим бәйләнештә булуы күрсәтелгән. Эчәклек, автоном хәрәкәткә ия орган буларак, турыдан-туры ми күрсәтмәләреннән башка мөстәкыйль эшли ала. Ләкин, эчәклек һәм ми арасындагы бәйләнеш вегетатив нерв системасы, гормональ сигналлар һәм цитокиннар аша саклана, "эчәк-ми күчәре" дип аталганны формалаштыра.
Тикшеренүләр күрсәткәнчә, эчәк бактерияләре Альцгеймер авыруында төп патологик маркер булган β-амилоид аксымы туплануында роль уйный. Сәламәт контроль төркем белән чагыштырганда, Альцгеймер белән авыручыларда эчәк микробиотасының төрлелеге кимегән, ә Bifidobacterium чагыштырмача күләме кимегән.
Җиңел когнитив бозылулары (MCI) булган кешеләрдә кеше катнашуы буенча үткәрелгән тикшеренүләрдә, Bifidobacterium MCC1274 куллану Ривермидның тәртип хәтере тестында (RBANS) когнитив эшчәнлекне сизелерлек яхшыртты. Тиз хәтер, күрү-киңлек сәләте, катлаулы эшкәртү һәм тоткарланган хәтер кебек өлкәләрдәге баллар да сизелерлек яхшырды.
Бастырып чыгару вакыты: 2025 елның 7 гыйнвары